ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈအေရြ႕
မည္သည့္အႏုပညာရပ္မဆို ေရြ႕လ်ားေျပာင္းလဲတတ္တဲ့ သဘာ၀ရွိတယ္။
အထူးသျဖင့္ အဲဒီ့အႏုပညာရပ္ဟာ အတြင္းပိုင္းအႏွစ္သာရအေနနဲ႔ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းေလ်ာ့ရဲပြန္းရွဖန္မ်ား လာတဲ့အခါမွာ အႏုပညာကို ဖန္တီးသူ(၀ါ) ျပဳလုပ္သူ(၀ါ)ထုတ္လုပ္သူဟာ အဲဒီ့အႏုပညာအေပၚမွာ ေသေသခ်ာ ခ်ာကို ပ်င္းရိညည္းေငြ႕လာေတာ့တာပါပဲ။ ဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳးကို ေရာက္ၿပီဆိုရင္ အႏုပညာရွင္ေတြဟာ မူလျပဌာန္း ထားၿပီးသား အမ်ားစုလက္ခံက်င့္သံုးရာ အစဥ္အလာအႏုပညာေဟာင္းေတြကို ၿဖိဳခြဲေဖာက္ထြက္ႏိုင္တဲ့ အႏုပညာရပ္အသစ္ကို ဆာေလာင္လာတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ ရွိရင္းစြဲအေနအထားထက္ ပိုၿပီး လတ္ဆတ္တဲ့ ဖန္တီးမႈအသစ္/ျပဳလုပ္မႈအသစ္ /ထုတ္လုပ္မႈအသစ္ေတြကို အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားလာပါေတာ့တယ္။ ဖန္တီးမႈအသစ္/ျပဳလုပ္မႈအသစ္/ထုတ္လုပ္မႈအသစ္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားလာ တယ္ဆိုရာမွာလည္း လြယ္လင့္တကူေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ျပႆနာေတြက ရွိေနပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ အႏုပညာအသစ္ကို ဖန္တီးပံုေဖာ္ရာ မွာ ဘယ္နည္းဘယ္ပံုဖန္တီးမွာလဲ။ ဘယ္လိုမီဒီယာေတြကို သံုးၿပီး ျပဳလုပ္ မွာလဲ။ ကုန္ေခ်ာအဆင့္ ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို ကုန္ၾကမ္းေတြနဲ႔ ထုတ္လုပ္မွာလဲ…စတဲ့ ျပႆနာေတြပါပဲ။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္ပတ္၀န္းက်င္ေလာက္က ျမစ္ဖ်ားခံခဲ့ၿပီး မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ လက္ရွိအခ်ိန္ထိ အေတြ႔ အျမင္မ်ားဆဲ/အမ်ားစုလက္ခံဆဲ/တစ္နည္းအားျဖင့္ အမ်ားစုရုန္းမထြက္ႏိုင္ဆဲ(တခ်ိဳ႔ဆိုရင္ ရုန္းထြက္ရေကာင္း မွန္းေတာင္မသိဘဲ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး ေရးသားေနဆဲ)ရွိတဲ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာအႏုပညာရပ္ဟာ အထက္မွာ ေျပာခဲ့သ လိုပဲ အတြင္းပိုင္းအႏွစ္သာရယုတ္ေလ်ာ့က်ဆံုးမႈကို တည့္တည့္ႀကီး ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ေနရတာ ႏွစ္ကာလ ေတာင္ နည္းနည္းၾကာလာခဲ့ပါၿပီ။ ဒီလိုမ်ိဳး ေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ အတြင္းပိုင္းအႏွစ္သာရယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္း လာမႈကို သိျမင္လာၿပီးေနာက္ပိုင္း ဒီဖက္ႏွစ္ေတြမွာ အနည္းစုေသာ ကဗ်ာအႏုပညာရွင္တခ်ိဳ႔ဟာ မူလလမ္း ေၾကာင္းနဲ႔ မတူညီတဲ့ လတ္ဆတ္တဲ့ အႏုပညာရပ္ေတြကို တင္ျပဖို႔ အားထုတ္လာၾကပါတယ္။ အားထုတ္သ ေလာက္လည္း အတိုင္းအတာတစ္ခုထိ ေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အသံထြက္အက်ယ္ဆံုးနဲ႔ အေအာင္ျမင္ဆံုးလို႔ ေျပာရမယ့္ ကဗ်ာအႏုပညာရွင္ကေတာ့ အားလံုးသိတဲ့အတိုင္း ဆရာေဇယ်ာလင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာေဇယ်ာ လင္းဟာ LPနဲ႔ PLP ဆိုင္ရာသေဘာတရားမ်ားစြာနဲ႔ ကဗ်ာမ်ားစြာ။ ေနာက္ LPနဲ႔ PLP မဟုတ္တဲ့ အျဆးကဗ်ာ ဆိုင္ရာပင္ကိုယ္ေရး/ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားနဲ႔ ကဗ်ာမ်ားစြာကို ဒီဖက္ႏွစ္ေတြမွာ တစိုက္မတ္မတ္ ေရးသား ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့/ျဖန္႔ျဖဴးေနဆဲ ကဗ်ာအႏုပညာရွင္တစ္ေယာက္ပါ။ ဒီေနရာမွာ အေရးႀကီးတာတစ္ခု ေျပာလိုတာက ေတာ့ ဆရာေဇယ်ာလင္းတင္သြင္းလာတဲ့ LPနဲ႔ PLP နည္းနာေတြအတိုင္း ျမန္မာကဗ်ာေရးသူအားလံုး လက္ခံ က်င့္သံုးၿပီး လိုက္လံတုပေရးသားေနၾကတာမ်ိဳး မဟုတ္ေပမယ့္လည္း ရိုးအီေနတဲ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာလမ္းေၾကာင္း ကို လမ္းသစ္ဆီ ေရြ႕လ်ားဖို႔ရာ အတြက္ေတာ့ ဆရာေဇယ်ာလင္းရဲ႕ ေဆာင္းပါးေတြနဲ႔ ကဗ်ာဆိုင္ရာအေရးအ သားေတြဟာ အတိုင္းအတာတစ္ခုထိေအာင္ ေကာင္းေကာင္းႀကီး ေထာက္ကူပံ့ပိုးေပးႏိုင္တာကို ေတြ႕ခဲ့ရတယ္ ဆိုတာပါပဲ။
မူလျမန္မာေခတ္ေပၚကဗ်ာလမ္းေၾကာင္းကေန ေနာက္ထပ္လမ္းေၾကာင္းသစ္ဆီ ေရြ႕လ်ားဖို႔ ေစ့ေဆာ္ေပးႏိုင္ ခဲ့တဲ့ အျခားကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္ကေတာ့ ဆရာၿငိဏ္းေ၀ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာၿငိဏ္းေ၀ အစဥ္တစိုက္ယံု ၾကည္စြာနဲ႔ ေရးသားခဲ့/ဆဲ Conceptual Poetry ဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ားဟာလည္း ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်း မႈအေရြ႕အတြက္ လတ္ဆတ္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းသစ္ေဖာ္ေဆာင္မႈေတြအျဖစ္ ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾက/ ျမင္ေတြ႔ေနဆဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါ့အျပင္ AGMP ရဲ႕ကဗ်ာအႏုပညာလႈပ္ရွားမႈတစ္ခုအျဖစ္ ဆရာသစၥာနီလက္ကမ္းေ၀တဲ့ လႈိင္းသစ္ မဂၢဇင္းပါ Post Poetry ကဗ်ာေဆာင္းပါး တြဲေတြ။ဆရာမင္းခက္ရဲနဲ႔ ဆရာေစတတို႔ရဲ႕ မဂၢဇင္းတခ်ိဳ႕မွာ ပါရွိတဲ့ ကဗ်ာဆိုင္ရာယူဆခ်က္ေတြ စတဲ့ ကဗ်ာေဗဒ အယူအဆေရးရာေတြကလည္း ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈအေရြ႕ အေပၚမွာ အျပဳသေဘာသက္ေရာက္ခဲ့တာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒီဖက္ႏွစ္ပိုင္းမွာ ကဗ်ာေလ့လာမႈ ေဆာင္းပါးေတြ အဆက္မျပတ္ေရးလာတဲ့ ဆရာသူရနီရဲ႕ ေဆာင္းပါးတခ်ိဳ႕ထဲမွာလည္း ျမန္မာကဗ်ာအေရြ႕ကို ျမင္ေတြ႕ခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း ဆရာေအာင္ရင္ၿငိမ္းလႈပ္ရွားေနတဲ့ နီယိုေမာ္ဒန္ကဗ်ာေဗဒေတြဟာ လည္း အေျခအျမစ္က်နမႈရွိျခင္း မရွိျခင္း အမ်ားစုလက္ခံျခင္း လက္မခံျခင္း အျငင္းပြားမႈမ်ားစြာ ရွိေနတဲ့ၾကား ကပဲ ယေန႔ကဗ်ာလမ္းေၾကာင္းအေရြ႕ထဲမွာ ရိုက္ခတ္ေနဆဲရွိတာကို ျမင္ေတြ႔ရမွာျဖစ္ၿပီး နီယိုေမာ္ဒန္ရဲ႕ အေရြ႕ ကိုလည္း ဆက္လက္ေစာင့္ ၾကည့္ရပါဦးမယ္။ ဒီကာလၾကားထဲမွာ ဆရာမင္းခက္ရဲရဲ႕ “ေမာင္ေခ်ာႏြယ္ေလ့လာ ခ်က္”စာအုပ္ထြက္လာျပန္ေတာ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာမွာ အထင္ကရ နာမည္ႀကီး ျမန္မာကဗ်ာဆရာတစ္ယာက္ရဲ႕ ဆင့္ကဲကဗ်ာအေရြ႕ေတြကို အလြယ္တကူရႈျမင္သံုးသပ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
အထက္ပါကဗ်ာေဗဒဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားမႈေတြအၿပီးမွာ ဆက္လက္သံုးသပ္ျပလိုတာကေတာ့ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာ ေရးသားမႈပံုစံကေန သိသာတဲ့ ကဗ်ာအေရြ႕တစ္ခုဆီဦးတည္ၿပီး လမ္းေၾကာင္းသစ္ခြဲထြက္ထားတဲ့ အေရးအ သားစူးစမ္းရွာေဖြမႈေတြ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြနဲ႔ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ အေၾကာင္းပါ။ အားအေကာင္းဆံုး အဖြဲ႕အေနနဲ႔ကေတာ့ ဆရာေဇယ်ာလင္းရဲ႕ LPနဲ႔ PLP နည္းနာေတြကို ရွိၿပီးသားပင္ကိုယ္ပါရမီနဲ႔ ေရာစပ္ေမႊ ေႏွာက္ၿပီး အေရးအသားပံုစံသစ္တင္ျပလာၾကတဲ့ ဆရာေဇယ်ာလင္းအပါအ၀င္ ဆရာေဇယ်ာလင္းအနီးအနား က ကဗ်ာဆရာေတြပါပဲ။ သိတဲ့အတိုင္း ဒီအပိုင္းမွာ ေဇယ်ာလင္း၊မိုးေ၀း၊၀င္းျမင့္၊ ေမာင္ယုပိုင္၊သည္ေမာ္ႏိုင္၊ ေမာင္ေဒး၊ေအာင္ျပည့္စံုနဲ႔ လင္းေ၀းခက္ စတဲ့ကဗ်ာဆရာတစ္ခ်ိဳ႕ ပါ၀င္ၾကပါတယ္။ သူတို႔အထဲက ေဇယ်ာလင္း၊ မိုးေ၀း၊ေမာင္ယုပိုင္၊သည္ေမာ္ႏိုင္နဲ႕ေမာင္ေဒးတို႔ဟာ တစ္ကိုယ္ေတာ္အေနနဲ႔လည္း ကဗ်ာစုစည္းမႈ စာအုပ္ေတြ ထုတ္ေ၀ခဲ့ၾကၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ့ကဗ်ာစာအုပ္ေတြထဲမွာလည္း (လံုး၀)ဆန္းသစ္လတ္ဆတ္တဲ့ ကဗ်ာအေရး အသားဆိုင္ရာ စူးစမ္းေဖာ္ထုတ္မႈမ်ားစြာ ပါ၀င္ေနတာကို ေတြ႔ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဆရာေဇယ်ာလင္းအ၀ိုင္းအ၀န္း ကမဟုတ္ေပမယ့္ အလားတူ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာေတြကေန သိသိသာသာ ကြဲျပားတဲ့ အေရးအသားပံုစံသစ္္ မ်ား ပါရွိတဲ့ ခရမ္းျပာထက္လူ၊စိုင္း၀င္းျမင့္၊ လူဆန္းနဲ႕ ေျမမႈန္လြင္တို႔ရဲ႕ တစ္ကိုယ္ေတာ္ကဗ်ာစုစည္းမႈစာအုပ္ ေတြကိုလည္း ဖတ္ရႈေလ့လာခဲ့ရပါတယ္။ အျခားတစ္ကိုယ္ေတာ္ကဗ်ာစုစည္းမႈေတြအျဖစ္ ပင္ကိုယ္အႏုပညာနဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဟန္ခိုင္ခိုင္မာမာရွိထားတဲ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာသူရဲ ေကာင္း(ဦး)ေအာင္ခ်ိမ့္အပါအ၀င္ ေနမ်ိဳး၊စန္းဦး၊ မင္းထက္ေမာင္၊ ဟိန္းျမတ္ေဇာ္၊ခိုင္ၿမဲေက်ာ္စြာ၊ေမာင္ဖီလာနဲ႔ ၾကည္ေဇာ္ေအးတို႔ရဲ႕ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြမွာေတာ့ အေရးအသားပံုစံသိသိသာသာေျပာင္းလဲမႈေတြ မေတြ႔ရေပမယ့္ ဟိုယခင္ေခတ္ေပၚကဗ်ာေတြနဲ႔ေတာ့ ေလသံ၊ ဟန္ပန္အေတာ္ေလးကြဲျပားလာတာကို သတိထားမိခဲ့ပါတယ္။ အစုအဖြဲ႕လိုက္ထုတ္ေ၀တဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္မ်ား အေနနဲ႔လည္း တစ္ေယာက္ခ်င္း၊နာမ္၊ (ဆိုးရြားစြာ) “ထိ”“ခိုက္” (ေစ) “ႏိုင္”ပါသည္ စတဲ့ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ ထဲက အေရးအသားတစ္ခ်ိဳ႕ဟာ ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈအေရြ႕ဆီ ဦးတည္ေနတာကို ေတြ႕ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ အေရးအသားဆိုင္ရာ ႀကီးမားတဲ့ ခ်ိဳးေကြ႕မႈမ်ိဳးနဲ႔ စူးစမ္းအားထုတ္ေနတဲ့ ခင္ေအာင္ ေအး၊ ေမာင္ျပည့္မင္းစတဲ့ ၀ါသမၻာရင့္ ကဗ်ာဆရာႀကီးေတြရဲ႕ ကဗ်ာေတြကိုလည္း ဒီကာလေတြမွာ ေလ့လာဖတ္ ရႈခြင့္ရခဲ့ပါေသးတယ္။
ဒါတင္မကေသးပါဘူး။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ ကဗ်ာစာအုပ္အေနနဲ႔ သီးသန္႔ထုတ္ေ၀မႈက်ဲပါးေပမယ့္လည္း မဂၢဇင္းစာ မ်က္ႏွာထက္ေတြေပၚကေနၿပီး ဆန္းသစ္တဲ့ ေရးဟန္ရွာေဖြတင္ဆက္မႈေတြ ဖန္တီးထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ကဗ်ာေရး သူေတြရွိပါေသးတယ္။ အနည္းငယ္ထုတ္ႏုတ္ေျပာရရင္ ကိုေရြး၊ မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၊ငုအိမ္ထက္ျမက္၊ေအာင္ ခိုင္ျမတ္၊ေအာင္ရင္ၿငိမ္း၊ ေဇာ္လူစိမ္း၊ဘုန္းေနသြန္း၊ စိုးမင္းေအာင္၊ လင္းသဏ္ညီ၊သူရနီနဲ႔ အျခားကဗ်ာဆရာအ နည္းငယ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ ေရးဟန္ေတြမွာ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ အေငြ႕အသက္ေတြ လံုး၀နည္းပါး ကင္းစင္ေအာင္ အားထုတ္ေနသူေတြရွိသလို(ဥပမာ-ကိုေရြး၊မင္းထင္ကိုကိုႀကီး၊ငုအိမ္ထက္ျမက္၊ေဇာ္လူစိမ္း) မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ အေငြ႔အသက္တစ္၀က္တစ္ပ်က္ေရာယွက္ပါ၀င္ေနေသးတဲ့(ဥပမာ-ေအာင္ခိုင္ျမတ္၊ ေအာင္ရင္ၿငိမ္း၊လင္းသဏ္ညီ)တို႔ရဲ႕ ကဗ်ာလက္ရာမ်ားကိုလည္း ျမင္ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ရွိရင္းစြဲ မူလေခတ္ေပၚ ကဗ်ာကေန ပံုသ႑န္အားျဖင့္ေလာက္သာ သိသိသာသာကြဲျပားၿပီး အႏွစ္သာရအားျဖင့္ သိသာတဲ့ ကြဲျပားမႈမ်ိဳး မေတြ႔ရေသးတဲ့(ဥပမာ-ဘုန္းေနသြန္း၊ စိုးမင္းေအာင္၊ သူရနီ)တို႔ရဲ႕ ကဗ်ာလက္ရာမ်ားကိုလည္း ေတြ႔ရွိေနပါ တယ္။ ဒီေနရာမွာ ေရးဟန္ေတြကို ခြဲျခားျပျခင္းဟာ ကဗ်ာနဲ႔ကဗ်ာဆရာ အဆင့္အတန္း ခြဲျခားျပလိုတဲ့ သေဘာ မဟုတ္ပါဘူး။ လက္ရွိျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈအေရြ႕ထဲမွာ ပါ၀င္ေရးသားေနတဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြနဲ႔ ကဗ်ာေတြရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈအေနအထားဟာ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာကေန ဘယ္အတိုင္းအတာထိ ေသြဖည္ကြဲျပားေနခဲ့ၿပီလဲ။ ၾကာေဟာင္းစြာ ေခတ္တစ္ေခတ္ကို အခိုင္အမာစိုက္ထူၿပီးခဲ့တဲ့ ပင္မေရစီးေခတ္ေပၚကဗ်ာကေန လက္ရွိျမန္မာ ကဗ်ာေရးဟန္ေတြဟာ ဘယ္အေျခအေနထိ သစ္လြင္လတ္ဆတ္ ေနၿပီလဲ။ဘယ္ကဗ်ာဆရာ ေတြကေရာ ပင္မေရစီးေခတ္ေပၚကဗ်ာေရးဟန္ေတြကိုေက်ာေပးၿပီး ဘယ္အကြာအေ၀းမွာ ေျခခ်ထားၿပီလဲဆိုတဲ့သေဘာကို ထင္သာျမင္သာတဲ့ ကဗ်ာဆရာေတြနဲ႔ ယွဥ္တြဲတင္ျပလိုရင္းသာျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အထက္ပါကဗ်ာ ဆရာေတြဆီက ထပ္မံေမွ်ာ္လင့္ျခင္းလည္း မည္ပါတယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲေျပာလိုတာက အြန္လိုင္းမွာ ကဗ်ာေရးသားေနၾကတဲ့ဘေလာ့ဂ္ဂါေတြအေၾကာင္းပါ။ အြန္လိုင္း မီဒီယာကို အားျပဳၿပီး ကဗ်ာအႏုပညာ ေရးသားထုတ္လုပ္ေနၾကတဲ့ ဘေလာ့ဂ္ဂါေတြဟာ မေရမတြက္ႏိုင္ဘဲ ပံုစံမ်ိဳးစံုေအာင္ရွိေနၾကပါတယ္။တစ္ေယာက္ခ်င္းလည္း ရွိသလို အစုအဖြဲ႕လိုက္လည္း ရွိၾကပါတယ္။ ကဗ်ာ တစ္ပုဒ္ျဖစ္လာေအာင္ ဟိုေရာက္ ဒီေရာက္ ကေလးအထာေလာက္ပဲေရးတတ္တဲ့ ဘေလာ့ဂ္ဂါေတြ ရွိသလို အရည္အေသြး ျမင့္ျမင့္ တန္းမွီ စံမွီ တီထြင္စူးစမ္းေရးသားေနၾကတဲ့ ဘေလာ့ဂါေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ ေဇယ်ာလင္း၊ေအာင္ရင္ၿငိမ္း၊ ေမာင္ယုပိုင္၊ေန၀ိုင္၀ိုင္၊ လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္၊မိုးလႈိင္ည၊kzေက၊ေအာင္ပိုင္စိုး၊ သူရနီ၊ ဘုန္းေနသြန္း၊ တည္ရ၊ ႏြယ္စိမ္းေ၀၊ျမတ္ေ၀၊မေနာ္ဟရီ၊အိႁႏၵာ…စသျဖင့္ မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာေပၚကေန အြန္လိုင္း စာမ်က္ႏွာေပၚ နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ထားၾကတဲ့ ကဗ်ာဆရာ/မေတြရဲ႕ ဘေလာ့ဂ္ေတြကိုလည္း ေတြ႔ရတယ္။ မဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာေပၚကေန အြန္လိုင္းစာအုပ္ေတြေပၚ ေျပာက္က်ား ေရာက္လာတတ္တဲ့ သစၥာနီ၊ခင္ေအာင္ေအး၊ ေမာင္လင္းရိပ္၊လင္းေ၀းခက္၊ ေျမမႈန္လြင္တို႔လည္း ရွိေနပါတယ္။ ဘေလာ့ဂ္စာမ်က္ႏွာေတြကေနတဆင့္ မဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာေပၚေရာက္လာတတ္တဲ့ သိုးထိန္း(အႏၱိမ)၊ေမာင္ဖုန္းျမင့္၊ မင္းစိုးရာ၊zephy၊သူရႆ ၀ါအစရွိတဲ့ ဘ ေလာ့ဂ္ဂါေတြကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ အြန္လိုင္းမီဒီယာမွာ တစိုက္မတ္မတ္ ကဗ်ာေရးဖြဲ႔ေနတဲ့ အျခားဘ ေလာ့ဂ္ဂါမ်ားကေတာ့ ကမ္းယံ၊ညိမ္းညိဳ၊သီဟသူ၊ ပန္ဒုိရာ၊အမရာ၊ လင္းဒီပ၊မယ္ကိုး၊လင္းျပာေႏြ၊ျမစ္က်ဳိးအင္း၊ သုမင္းညိဳ၊ သုအိုင္စံ၊ ဂၽြန္မိုးအိမ္၊ဇာတိ၊လင္းထက္၊nelay၊ေနည၊ ေန႔သစ္၊ေမာင္ေနၿမဲ၊ပန္းခ်ီ၊ ဖိုးခြား၊ မင္းယြန္း သစ္၊ေမာေႏြ၊ ေမာင္ရင္ညိဳ၊ေသာတ…စသျဖင့္ မေရမတြက္ႏိုင္ေအာင္ မ်ားမ်ားစားစားေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္ ။ အစုအဖြဲ႔လိုက္ေရးသားၾကတဲ့ ဘေလာ့ေတြကိုေျပာရရင္ ေတာေက်ာင္းဆရာ၊burmesepoetryfoundation၊ Plus equals Minus (pems kool)၊တေစၦကဖီးစတဲ့ ဘေလာ့ဂ္မ်ားဟာ ကဗ်ာေရးရာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး အေတာ္ ကေလးအားထုတ္ေနတဲ့ ကဗ်ာအႏုပညာဆိုင္ရာဘေလာ့ဂ္မ်ားျဖစ္ၾကပါတယ္။ (ဆိုးရြားစြာ) “ထိ”“ခိုက္” (ေစ) “ႏိုင္”ပါသည္ ကဗ်ာစာအုပ္မွာ ပါ၀င္ေရးသားၾကတဲ့ ေတေလ၊လင္းနီညိဳနဲ႔ လင္းရမၼာတို႔ဟာ Plus equals Minus(pemskool) ဘေလာ့ဂ္မွာ စုဖြဲ႔ေရးသားၾကတဲ့ ဘေလာ့ဂ္ဂါလူငယ္ကဗ်ာဆရာေတြထဲမွ တခ်ိဳ႔တစ္၀က္ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတြ႔ႏိုင္ေသးတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ သက္တမ္းရင့္ဘေလာ့ဂ္တစ္ခုကေတာ့ လမ္းအိုေလး ဆိုတဲ့ ကဗ်ာအသားေပးရသစာေပဘေလာ့ဂ္ပါပဲ။ၿခံဳၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အြန္လိုင္းေပၚမွာ ေရးသားၾကတဲ့ ဘေလာ့ဂ္ဂါေတြရဲ႕ ကဗ်ာလက္ရာအမ်ားစုဟာ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ အရိပ္ၾသဇာနဲ႔လံုးလံုး မကင္းလြတ္ေသး တဲ့ အေျခအေနကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တကယ္တမ္း ကဗ်ာေရးသားေနၾကတဲ့ ဘေလာ့ဂ္ေတြရဲ႕ အေရအတြက္နဲ႔ ယွဥ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အားရစရာေကာင္းတဲ့ ဘေလာ့ဂ္အေရအတြက္ဟာလည္း အင္မတန္မွကိုပဲ နည္းပါးလြန္း ေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း မီဒီယာပိုင္းဆိုင္ရာ လြတ္လပ္အေလးသာမႈရွိေနတဲ့ အတြက္ အနာဂတ္မွာ အားရစရာေကာင္းတဲ့ ကဗ်ာေရးရာဘေလာ့ဂ္ေတြ ထပ္မံေပၚထြက္လာႏိုင္ေခ်ရွိေနတာကိုလည္း သတိျပဳရပါ လိမ့္မယ္။
တစ္ဆက္တည္း ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး ေျပာရရင္ မီဒီယာနယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္မႈေတြက်ယ္ျပန္႔လာ သေလာက္ ကဗ်ာေဗဒဆိုင္ရာ ေတြးေခၚယူဆခ်က္ေတြကလည္း ဟိုယခင္ေခတ္ေပၚကဗ်ာေပၚေပါက္စကာ လေတြတုန္းကလိုမဟုတ္ေတာ့ဘဲ အလြန္တရာ မွန္းဆခက္ ရႈပ္ေထြး ေ၀၀ါးလာတဲ့ အေျခအေနတစ္ခုကို ဆိုက္ ေရာက္လာတယ္လို႔ ဆန္းစစ္မိျပန္ပါတယ္။ မီဒီယာေတြကေနတဆင့္ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြ၊ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းေတြ၊လူမႈကြန္ယက္ေတြ၊အလ်င္အျမန္တိုးတက္ေနတဲ့ နည္းပညာေတြ၊ႏ်ဴစြမ္းအင္နဲ႔ ေရနံေစ်း ကြက္လုယက္မႈေတြ၊ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း အျပိဳင္အဆိုင္စံုစမ္းေထာက္လွမ္းမႈေတြ၊အေသခံဗံုးခြဲမႈေတြ၊အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈေတြ၊ကမၻာႀကီးပူေႏြးလာတဲ့အတြက္ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မႈေတြ၊ ရွားပါး တိရစၦာန္ေမွာင္ခိုေတြ၊တစ္ စစမ်ိဳးတုန္းလာေနတဲ့ မ်ိဳးစိတ္ေတြ၊ေပါင္သန္းခ်ီတန္တဲ့ ေဘာလံုးသမားအေျပာင္း အေရႊ႕သတင္းေတြ…စသျဖင့္ လတ္တ ေလာကမၻာေပၚမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အစံုအစံုေသာ အေၾကာင္းခ်င္းရာေတြနဲ႔ အၿပိဳင္ ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာ ယဥ္ေက်းမႈဟာလည္း ေရြ႕လ်ားေနတယ္လို႔ ဆင္ျခင္မိပါတယ္။
ဆိုေတာ့ ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈဟာ အနာဂတ္မွာ ဘယ္ေလာက္ထိ ထပ္မံေရြ႕လ်ားသြားေစႏိုင္သလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းဟာ ဒီေနရာမွာ စိတ္၀င္စားစရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ အနာဂတ္ျမန္မာကဗ်ာေရးရာမွာ အျဖစ္ႏိုင္ဆံုးက ေတာ့ မူလေခတ္ေပၚကဗ်ာလို ေရးဟန္အေသတစ္ခုကို ကဗ်ာဆရာအားလံုး ၀ိုင္း၀န္းကိုင္ဆြဲေရးသားၾကတဲ့ ပင္မေရစီးအသြင္ေဆာင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ပိုမိုရႈပ္ေထြးေ၀၀ါးလာတဲ့ အနာဂတ္ကမၻာမွာ ျမန္မာကဗ်ာဆရာေတြဟာ ေထြျပားတဲ့ ေရးဟန္မ်ိဳးစံုနဲ႔ ကဗ်ာေဗဒမ်ိဳးစံုကို လိုသလို ကိုင္ဆြဲၿပီး ပါးနပ္စြာနဲ႔ ကဗ်ာ မႈျပဳၾကလိမ့္မယ္လို႔ သံုးသပ္မိပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာေတာ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအျဖစ္ အုတ္ေရာေရာ ေက်ာက္ေရာ ေရာ ကဗ်ာအယူအဆေတြ၊ကဗ်ာေတြနဲ႔ ေရးသူေတြလည္း အနာဂတ္မွာ ေသခ်ာေပါက္ ထြက္ေပၚလာဦးမွာပါပဲ။ ဒါ့အျပင္ ကဗ်ာဆိုင္ရာအရည္အေသြးစံမမွီတဲ့ အယ္ဒီတာေတြ/စာေပကပ္ဖားရပ္ဖားေတြ/အေျခအေနအရစိစစ္ ပိုင္းျဖတ္မႈ ေတြ/တင္ႀကိဳမေျပာႏိုင္တဲ့အခက္အခဲေတြ စတဲ့အခ်က္ေတြေၾကာင့္လည္း အနာဂတ္ျမန္မာကဗ်ာ ေကာင္းေတြကို မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာထက္မွာ ဖတ္ရႈခြင့္ရဖို႔ထက္ အြန္လိုင္းစာမ်က္ႏွာေပၚမွာဖတ္ရႈခြင့္ရတဲ့ အေရ အတြက္က ပိုမိုမ်ားျပားလာႏိုင္ပါတယ္။ အနာဂတ္မွာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ေရးသူ/ဖတ္ရႈသူ ႏွစ္ရပ္စလံုးဟာ ႏွလံုး သား၊ဘာသာစကားအျပင္ သတင္းနည္းပညာအခ်က္အလက္၊ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးတို႔နဲ႔ပါ ေရးသား/ဖတ္ရႈၾကရ လိမ့္မယ္လို႔ လည္း ထင္ျမင္မိပါတယ္။ ဒါဟာ ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာယဥ္ေက်းမႈအေနအထားကေန လြတ္လပ္တဲ့ ျမန္မာေခတ္ၿပိဳင္ကဗ်ာေခတ္တစ္ေခတ္ဆီ ေရြ႕လ်ားေနတဲ့ အဦးအစကာလတစ္ခုဆီ လွမ္းျမင္ၾကည့္လိုက္ျခင္းမွ် သာပါပဲ။ ဒါဟာ လတ္တေလာ ယေန႔ျမန္မာကဗ်ာ ယဥ္ေက်းမႈရဲ႕အေရြ႕သစ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္
၆.၃.၁၁
ည၁၁း၃၀နာရီ
(၂၀၁၁ ကမၻာ့ကဗ်ာေန႔ အမွတ္တရအျဖစ္ ေရးသားပါတယ္)
lunnsetnoemyat 
အေရြ႕ေတြကို လာေငးသြားတယ္။ ခုတေလာေတာ့ ကဗ်ာေရးတာ က်ဲပါတယ္။
လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္ကို ျပန္ link ထားတယ္။ ဟိုတေလာကေတာ့ ၀ဲစြဲလို႕ ဘေလာ့ဂ္link ေတြ ခဏ ျဖဳတ္ထားတာ။
ဖန္တီးမႈေတြ ဆက္လက္ရွင္သန္ေနပါေစ။
1. Systematically derange the language, for example, write a word consisting only of prepositional phrases, or add a gerundive to every paragraph, etc. (Anne do come too, to come and to come not to come as to)
ဘာသာစကားအား စနစ္က်စြာ အစီအစဥ္မဲ့ေအာင္လုပ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စာေၾကာင္းမွာ prepositional phrases ပါတဲ့ စကားလံုးတစ္လံုးနဲ႔ (သို႔မဟုတ္) ၾကိယာ(Verb) ကို(-ing) ေပါင္းျပီးသံုးတဲ့ “Gerund” ေတြရဲ႕ ကတၱားပုဒ္ အသံုးေတြကို စာပိုဒ္တိုင္းလိုက္ ျဖည့္စြက္ျခင္းအားျဖင့္ စာသားအစီအစဥ္အား ကေမာက္ကမျဖစ္ ေစသည္။ ဥပမာ I do not see it making any difference. အဲဒီထဲက (it making)တို႔ (to come) တို႔ေတြ ကို စာပိုဒ္ေတြထဲ ေပါင္းထည့္ထားျခင္းကိုဆိုပါတယ္။ Making ကို Subject မွာ နာမ္ အေနနဲ႔ သံုးရင္ Gerund ပါ။ ဒါေပမယ့္ (it making) ဆိုတဲ့ အတြဲကို ကတၱားမွာ သံုးရင္ေတာ့ လက္တင္ဘာသာစကားရဲ႕ အလိုအရ Genitive ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။
2. Get a group of words (make a list or select random), then from this words (only) into a piece of writing – whatever the word allow. Let them demand their own form, and/or
စကားလံုးမ်ားကို အစုဖြဲ႔ (စာရင္းလုပ္သလို ဒါမွမဟုတ္ က်ပန္းေကာက္ထားသလိုမ်ိဳး) ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီစကားလံုးမ်ား ခြင့္ျပဳသေလာက္ ခင္ဗ်ားေရးပစ္ပါ။ အဲဒီစကားလံုးေတြဟာ စာေရးျခင္း အပိုင္းအစအထိကို စီးဆင္းခြင့္ျပဳ လုိက္ပါ။ သူတို႔ပံုစံကို သူတို႔ေတာင္းဆိုပါေစ။
The same word in every line or a certain place in every paragraph etc Design word.
စကားလံုးတူေတြ ဒါမွမဟုတ္ စကားလံုးတစ္လံုးထဲကိုပဲရွိျပီးသား စကားေျပစာပိုဒ္ ဒါမွမဟုတ္ ကဗ်ာထဲသို႔ထည့္ ေရးပါ။ စာေၾကာင္းတိုင္းမွာ ထည့္ေရးပါ။ စာလံုးမ်ားကို ဒီဇိုင္းလုပ္ပါ။
ဥပမာ။ ။ Get a group of words
ဆူဆန္ဟိုး (Susan Hwoe) ရဲ႕ကဗ်ာျဖစ္တဲ့ (Beffalo) ကိုဥပမာေပးလည္းရပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အယ္လန္ဂ်င္းဇဘတ္ရဲ႕ ေဘာ္ဒါ ဂ်က္ကာရူးေဆ့ ( Jack Kerouac) ရဲ႕ စေနမြန္းလြဲျပတင္း ( Saturday After-noon Window) ကဗ်ာကို ေျပာရင္လည္းရတယ္။
RO-LET
Raw Bay Whom
Debt Gush Big
Hums Worm Year
Yogi Tide Dust
(P-323) JAXK KEROUAC ( BOOK OF SKETCHES)
အထက္ပါ အပိုဒ္က ကဗ်ာရဲ႕ ပထမအပိုဒ္ပါ။
3. Write what cannot be written, for example, compose an index (Read an index as a poem) ေရးလို႔မရႏိုင္တဲ့ အရာကိုေရးပါတဲ့။ ဆိုလိုတာက စာေရးသားနည္း ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အမ်ိဳးအစားကိုဆိုပါတယ္။ စာရင္းေရးသလို တစ္ခုခ်င္းခ်ေရးပစ္ပါ။ (စာရင္းေတြကိုကဗ်ာ အေနနဲ႔ဖတ္ၾကည့္စမ္းပါ)
ဥပမာ။ ။ Write what cannot be written. (compose an index)
ဂ်က္ကရူေဆ့ရဲ႕ ကဗ်ာကိုပဲဥပမာလုပ္ရမွာပဲ။ အျခားေသာကဗ်ာဆရာမ်ားေရးတဲ့ ပံုစံတူေတြကိုလည္း ခင္ဗ်ားတုိ႔ေတြ႔ဖူးပါလိမ့္မယ္။ ဂ်က္ရဲ႕ေကာက္ေၾကာင္းရဲ႕စာအုပ္ (BOOK OF SKETCHES) ထဲမွာပါတဲ့ ကဗ်ာပါ။ စာမ်က္ႏွာ ၁၀၉ ျဖစ္ျပီး ကဗ်ာအဆံုးသတ္မွာ 1047E. Santa Clara St. လုိ႔ေရးထားပါတယ္။ ေနရာမ်ားကို မွတ္စုထဲခ်ေရးထားရဲ႕။
4. Attempt writing in a state of mind that seems least congenial.
စိတ္လႈပ္ရွားမႈခံစားခ်က္နဲ႔ေရးပါ။ ဒါေပမယ့္ ခင္ဗ်ားေရးတဲ့စာေတြဟာ အျငင္းပြားဖြယ္ မ်ားမ်ား ဒါမွမဟုတ္ လက္ခံႏိုင္စရာ နည္းနည္းရွိတဲ့ စကားလံုးမ်ားကိုသံုးပါ။
ဥပမာ။ ။ Attempt writing in a state of mind. (ခံစားခ်က္ကိုမူတည္တဲ့အသံုး)
ဒီအခ်က္ကေတာ့ ကဗ်ာေရးသူနဲ႔ ေ၀ဖန္သူေတြ အျငင္းမ်ားမ်ားပြါးဖို႔ LP ကရည္ရြယ္တယ္။ ဥပမာ ေရာဘတ္ဂရီးနီးယား (Robert Grenier) ရဲ႕ Alchering စုစည္းမႈမ်ားမွာ ပါ၀င္တဲ့ စာတစ္ေၾကာင္းကို ၾကည့္ပါဦး။
S o m e o l d g u y s w I t h c h s c y t h e s
ဒါကစာလံုးေလးလံုးပါတဲ့ စကားစု ျဖစ္ျပီး အဓိပၸါယ္က တံစဥ္းမ်ားႏွင့္ လူအိုတစ္ခ်ိဳ႕
( some/ old guys/ with/ scythes) ပါ။
ပာရရင္ ျပင္သစ္ကဗ်ာဆရာမ ကက္သရင္ေပါ့ဇီ (Catherine Pozzi)
(18821934) ရဲ႕ Nyx ကဗ်ာကို ဥပမာေပးခ်င္ပါတယ္။ ဒီကဗ်ာက LP ထက္ေရွ႕ကိုအမ်ားၾကီးေစာပါတယ္။ Nyx ကဗ်ာရဲ႕ ျပင္သစ္မူရင္းမွာေတာ့ ၀ါက်အစေတြမွာ ‘O’ ေတြနဲ႔စျပီး ေနာက္ဆံုးႏွစ္ေၾကာင္းကေတာ့ “Je”နဲ႔စပါတယ္။ ပင္းဂြင္းထုတ္ ျပင္သစ္ကဗ်ာမ်ား (၁၈၂၀-၁၉၅၀) ရဲ႕ အဂၤလိပ္မူမွာေတာ့
O you my nights, O anticipated blackness O proud land,
O stubborn mysteries O prolonged gazes, O cloud striking thander
O ∆ ∆ ∆ (P-621 The Penguin Book of French Poetry) (1820-1950)
အို အသင္ ကြ်ႏု္ပ္၏ညမ်ား၊ အို ေကာင္းျမတ္ေသာ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အနက္ေရာင္၊ အို မာနရွိကုန္ေသာကုန္းေျမ၊
အို ေခါင္းမာလြန္းေသာ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္မ်ား၊ အို ဆန္႔ထြက္ေသာ ေငးေမာမႈမ်ား၊ အို တိမ္တိုက္ ရိုက္ခတ္ေနေသာ မိုးၾကိဳးသြား
I am Ko Chan Min Eain ‘sFriend