စစ္ေအးကာလရဲ႕ စနက္တံကဗ်ာတစ္ပုဒ္

စစ္ေအးကာလရဲ႕ စနက္တံကဗ်ာတစ္ပုဒ္

Land of  the unwashed, goodbye!
Land of the masters, land of knaves!
You, in neat blue uniforms!
You, who live like cringing slaves!
In my exile I may find
Peace beneath Caucasian skies,-
Far from slanderers and tsars,
Far from ever-spying eyes.
Mikhail Lermontov

ဒီေဆးေၾကာမႈမဲ့ျခင္း၏ေျမႀကီး၊ သင့္အား ႏႈတ္ဆက္ပါ၏
ဒီဆရာသခင္မ်ား၏ေျမ၊
သင္၊ သပ္ရပ္ျပာလြင္ ယူနီေဖာင္းမ်ားအတြင္း
သင္၊ ငိုေၾကြး ကၽြန္သႏုပ္မ်ားကဲ့သို႕ ေနထိုင္႐ွင္သန္ေသာသူ
ငါေတြ႕ႏိုင္ေလရဲ႕ ငါ၏ နယ္ႏွင္မႈနယ္ေျမထဲ
ေကာ္ေကး႐ွန္းမိုးေကာင္းကင္မ်ား ေအာက္၌႐ွိေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းျခင္း
သြားပုပ္ေလလြင့္ ေျပာသူမ်ားႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားဆီမွေဝးရာ
မ်က္စိ ေဒါက္ေထာက္သူလွ်ိဳမ်က္လံုးမ်ားဆီမွေဝးရာ

မီေခးလာမြန္ေတာ့(ဗ)

ဒီကဗ်ာေလးကေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀ ေလာက္က ေရးထားတာပါ။ ေရးသူကေတာ့ လာမြန္ေတာ့(ဗ) ဆိုတဲ့ ႐ု႐ွကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္ပါ။ ဒါေပမယ့္ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ေၾကာင့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ရာစုက အင္အားႀကီးႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္နဲ႕႐ု႐ွကို စစ္ေအးတိုက္ပြဲ စတင္ေအာင္ မီးေမႊးေပးခဲ့တဲ့ ကဗ်ာပါပဲ။ ဒီကဗ်ာဟာ စနက္တံတစ္ေခ်ာင္း ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီစနက္တံကို မီး႐ႈိ႕ခဲ့သူဟာ နီကိုးလပ္(စ)ဒါနီလုပ္ (Nicholas Daniloff)ဆိုသူပဲျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ပံုကဒီလိုပါ။ စစ္ေအးကာလမစခင္မွာ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုက အေမရိကန္ႏိုင္ငံသား ႐ု႐ွႏြယ္ဖြား နီကိုးလပ္(စ)ကို သူလွ်ိဳလုပ္မႈနဲ႕ ဖမ္းဆီးခဲ့တယ္။ အျငင္းပြားစရာမ်ားနဲ႕ အဲဒီသူလွ်ိဳမႈဟာ ႏိုင္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံ အျပန္အလွန္ညွိႏႈိင္းၿပီး ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့ေပမယ့္ ေကာင္းမြန္တယ္လို႕ မဆိုသာတဲ့ သူတို႕ဆက္ဆံေရးဟာ အက္ေၾကာင္းထင္ခဲ့ၿပီး နီကိုးလပ္(စ)ဟာ လြတ္လွ်င္လြတ္ခ်င္း ဒီကဗ်ာနဲ႕ သူ႕ကိုဖမ္းခဲ့တဲ့ ႐ု႐ွေတြကို မီဒီယာေတြကတဆင့္ ဒီကဗ်ာနဲ႕ဖြခဲ့တယ္။ တစ္လလံုးနီးပါး သတင္းစာေတြမွာ ဒီကဗ်ာနဲ႕ နီကိုးလ(စ)ရဲ႕ ဖြင့္ဟမႈေတြအဆံုး ဒီအင္အားႀကီးႏိုင္ငံဟာ သူလွ်ိဳေတြကို အျပန္အလွန္ ဖမ္းဆီးၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကဗ်ာနဲ႕ႏိုင္ငံေရး (Poetry and Politics)ေဆာင္းပါးေရးသူ ေရာ္ဂ်ာ႐ိုဆင္ဘလတ္ (Roger Rosenblatt) ကေတာ့ ကမၻာရဲ႕ အင္အားႀကီး တိုက္တန္ ႏိုင္ငံႀကီးႏွစ္ခုကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျဖစ္သြားေအာင္ ဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့ကဗ်ာ (that brought the world’s two titans into open confrontation)လို႕ ေရးခဲ့ပါတယ္။ ဒီကဗ်ာထဲမွာ “tsars” ဆိုတဲ့စကားလံုးဟာ ႐ု႐ွအုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရကို ေခၚေဝၚတဲ့ စကားလံုးျဖစ္တယ္။

ကဗ်ာဆရာေတြဟာ ကဗ်ာေရးတဲ့အခါ သူတို႕ရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းအရာ (Subject Matter)အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးက ကင္းကြာဖို႕ တသီးတသန္႕ အားမစိုက္ၾကပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးလံုးလံုးမေရးတဲ့ ကဗ်ာဆရာဆိုရင္လည္း တစ္ႀကိမ္မဟုတ္ တစ္ႀကိမ္ သြားၿငိတာပါပဲ။ ဟိုးမား (Homer)၊ ဒန္တီ (Dante)၊ ႐ွိတ္စပီးယား (Shakespeare)၊ မီလတန္ (Milton) တို႕အားလံုးဟာ နည္းလမ္းေတြသံုးၿပီး သူတို႕လက္ထက္က ဘုရင္ေတြနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အစိုးရေတြကို ဆန္႕က်င္ခဲ့ၾကတယ္ လို႕ဆိုတယ္။ ဆရာႀကီးယိ(ထ) (Yeats)ဟာ ႏိုင္ငံေရးမဆန္တဲ့သူ နက္ကတိုင္ ေတြထဲက ႏိုင္ငံေရးဆန္တဲ့ အေၾကာင္းေတြ ထြက္လာတယ္လို႕ ေတာင္ထင္ရတယ္။ ေရာဘတ္လိုဝဲလ္ (Robert Lowell)လည္းပဲ ဒီလိုပါပဲ။ ေ႐ွးေမာ့ေဟနီလည္း ထိုနည္းတူပါ။ ဒက္ဗလ်ဴ၊အိပ္ခ်္၊ေအာ္ဒင္ (W.H. Auden) ရဲ႕ ၁၉၃၉ စက္တင္ဘာ (၁) (September 1, 1939) ကို ၾကည့္ရင္ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ရဲ႕ လွပတဲ့ အစဥ္မက်မႈေတြနဲ႕ ဥေရာပတိုက္ စစ္အရိပ္ခံခဲ့ရပံုကို ေဖာ္ျပတယ္။ ဘာေတာ့ဘရက္ (Bertolt Brecht)ရဲ႕ မ်ိဳးဆက္သစ္သို႕ (To Posterity)ဟာ နာဇီလက္ေအာက္က ဂ်ာမနီအေၾကာင္းကို ေခါင္းေလာင္းတီး လိုက္သလို ႐ွင္းလင္းတယ္။ ပီသစြာၾကားရတယ္လို႕ ေဆာင္းပါး႐ွင္က ဆိုတယ္။

Ah, what an age it is
When to speak of trees is almost a crime
For it is a kind of silence against injustic.
Bertolt Brecht (Excerpt From To Posterity)

အ၊ ဘယ္လိုေခတ္ႀကီးလဲ ဒီဟာ
သစ္ပင္ေတြနဲ႕ စကားေျပာရင္လည္း ဒါဟာ ျပစ္မႈႀကီးတစ္ခုနီးပါး ျဖစ္ေပါ့
မတရားမႈကို တြန္းလွန္ဖို႕အတြက္ ဒါဟာ တိတ္ဆိတ္ေနျခင္းတစ္မ်ိဳးသာလွ်င္ ႐ွိကုန္၏
ဘာေတာ့ဘရက္ (မ်ိဳးဆက္သစ္သို႕မွ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္)

ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္း ကဗ်ာဆရာေတြကို အားေပးတယ္။ ကဗ်ာေတြကို ကိုးကားတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆို ကဗ်ာဆရာလည္း ျဖစ္ဖူးၾကတယ္။ ဥပမာ- အ႒မေျမာက္ဟင္နရီဟာ ကဗ်ာေရးဖို႕ ဆႏၵအၿမဲ႐ွိေနခဲ့တယ္။ စိနတိုင္း ဥကၠ႒ႀကီး “ေမာ္” (Chairman Mao)ဟာ ကဗ်ာအရာမွာ ပရိတ္သတ္ အခိုင္အမာ ရွိသူျဖစ္တယ္လို႕ သမိုင္းမွာ ေဖာ္ျပတယ္။ ဆီနီေဂါ သမၼတေဟာင္းျဖစ္တဲ့ လီယိုပို(ထ)ဆန္ေဟာ (Le’opoid Senghor)ဟာ ကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္ပါ။ ဘရာဇီးသမၼတ ဂ်ိဳေဆဆာေနး (Jose Sarney) ဟာလည္း ကဗ်ာဆရာ စစ္စစ္ျဖစ္ပါသတဲ့။ အကယ္၍မ်ား ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြဟာ ကဗ်ာဆရာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အခါမွာ ကဗ်ာဆရာေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းမိတ္ဖြဲ႕ေလ့႐ွိတယ္လို႕ ေဆာင္းပါး႐ွင္က ဆိုတယ္။ ဥပမာ ဂၽြန္ကေနဒီဟာ ေရာဘတ္ဖေရာ့(စ)ရဲ႕ ကဗ်ာေတြကို ႏွစ္သက္သူျဖစ္ၿပီး သမၼတက်မ္းက်ိန္ပြဲမွာ ဆရာႀကီးကို ပင့္ဖိတ္ၿပီး ကဗ်ာ႐ြတ္ေပးဖို႕ အကူအညီေတာင္းခဲ့တယ္။ ဆရာႀကီးဟာ အဲဒီပြဲမွာ ေလတျဖတ္ျဖတ္ တုိက္ၿပီး ေနထိုးေနလို႕ သူေရးလာတဲ့ကဗ်ာကို ဖတ္လို႕မရခဲ့ေပမယ့္ သိပ္ေကာင္းတဲ့ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ႐ြတ္ဖတ္ေပးခဲ့တယ္။ ဒါက ေမွာ္ဆန္တဲ့ အလုပ္အေကၽြးျပဳမႈျဖစ္ၿပီး နတ္ေဒဝတာမ်ားရဲ႕ ေကာင္းခ်ီးေပးပံုမ်ိဳးနဲ႕ ခပ္ဆင္ဆင္တူပါတယ္လို႕ ရစ္ခ်တ္က ဆိုပါတယ္။

ကဗ်ာ (Poetry)နဲ႕ ႏိုင္ငံေရး (Politic)ႏွစ္ခုၾကားက ဆက္ႏြယ္မႈထဲ ပဋိပကၡဆိုတာ ဘာလဲ။ အေပၚယံအေနနဲ႕ ၾကည့္ရင္ေတာ့ အဲဒီအရာႏွစ္ခုရဲ႕ ဖြင့္ဟေဖာ္ျပမႈသ႑ာန္ (Forms of expression)အရ လံုးလံုးဆန္႕က်င္ေနျခင္း (Antipodal)အရာကေတာ့ အသံႏွင့္သ႑ာန္ (tone and structure)သာ မဟုတ္ဘဲ သူတို႕ဆက္သြယ္မႈ (ဝါ) စည္း႐ံုးမႈ သေဘာသဘာဝအတြင္း (in the picture of mind)ကိုက ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ကဗ်ာဆရာက ေကြ႕ဝိုက္တင္ျပတယ္၊ ႐ွင္းလင္းမႈမ႐ွိ၊ မႈန္တိမႈန္ဝါးအေနအထားကိုမွႀကိဳက္တဲ့ သတၱဝါမ်ိဳး (Vague and Hazy animal)ျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံေရးသမား ကေတာ့ ေၾကာင္တစ္ေကာင္လို အနာဂတ္ကို တြက္ဆ အာ႐ံုခံေနတဲ့သူ။ တစ္ေယာက္က ျမန္ျမန္အေလာတႀကီး စားသံုးတံု႕ျပန္တတ္သူ။ ျမန္ျမန္ထက္ထက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခ်င္သူျဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ေယာက္ကေတာ့ ေလထဲ အိမ္ေဆာက္ခ်င္တဲ့ အမ်ိဳးအစား။ ဒါနီလုပ္ ကိစၥအၿပီးမွာေတာ့ ကဗ်ာဆရာနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြဟာ အေျခခံအုတ္ျမစ္ တစ္ခုေပၚမွာ ေနထိုင္ေနတဲ့အေၾကာင္း သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ သိလာခဲ့တယ္။ သူတို႕အျမင္ ႐ႈေထာင့္ေတြေပၚမွာ႐ွိတဲ့ ျမန္ဆန္တဲ့ စိတ္လႈပ္႐ွားမႈအင္အားဟာ ဒီလူအမ်ိဳးအစားႏွစ္ရပ္လံုးမွာ ႐ွိေၾကာင္း သိလာခဲ့တယ္။ တစ္စံုတစ္ခုကို အ႐ူးအမူး တံု႕ျပန္လႈပ္႐ွားတတ္တဲ့ သဘာဝႏွစ္မ်ိဳးစလံုးမွာ ေတြ႕ရတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ ခံယူခ်က္ေတြကို အ႐ူးအမူးဆုပ္ကိုင္တတ္တဲ့ အားလို႕ဆိုရတယ္။ ေဆာင္းပါး႐ွင္ ေရာ္ဂ်ာ႐ိုဆင္ဘလတ္ကေတာ့ “the frantic force of their opinions” လို႕ သံုးထားတယ္။ ကဗ်ာနဲ႕ႏိုင္ငံေရးမွာေတာ့ ေနာက္ထပ္တူညီတဲ့ လမ္းစဥ္ေတြ ႐ွိေသးတယ္လို႕ ေဆာင္းပါး႐ွင္က ထပ္ၿပီး သက္ေသျပျပန္တယ္။ ေကာင္းမြန္ၿပီး သိကၡာ႐ွိတဲ့ ကဗ်ာနဲ႕ႏိုင္ငံေရးေတြမွာ ေပၚထြက္လာတတ္တဲ့ စ႐ိုက္တစ္ခုကေတာ့ သူတို႕ရဲ႕ ဗဟိုခ်က္မမွာ ျမင့္မားတဲ့ လႈတ္ခတ္မႈေတြ(ဝါ) အာ႐ံုလႈပ္ခတ္မႈ (Sub-limely Irrational) တစ္ခု အေသအခ်ာ ႐ွိေနတယ္ ဆိုတာပါပဲ။ အဲဒီလႈံ႕ေဆာ္မႈဟာ ခင္ဗ်ားရဲ႕ တည္ၿငိမ္တဲ့ အေနအထားနဲ႕ သဘာဝက်မႈေတြကို အ႐ူးအမူးျဖစ္စိတ္ (zealot)ကေနၿပီး ေမႊေႏွာက္ကာ ရ႐ွိလာတယ္လို႕ ဆိုတယ္။ အဲဒီအ႐ူးအမူးစိတ္မ်ား(zealots) ေတြဟာ ဘယ္လိုဟာေတြလဲ။ သူတို႕ကိုယ္သူတုိ႕ ေအာင္ျမင္မႈကို ခ်ဥ္ျခင္းတပ္ေနေလ့႐ွိတယ္။ တစ္စံုတစ္ခုကို ေအာင္ျမင္ခ်င္တဲ့ စိတ္ေပၚလာေအာင္ “zealot” အစြန္းေရာက္မႈေတြက တဆင့္ လိင္ကိစၥေတြ အထြပ္ထိပ္ကိုေရာက္ဖို႕ တြန္းအားေပးတဲ့ ပံုမ်ိဳးနဲ႕ ခပ္ဆင္ဆင္တူတယ္။ သူတို႕ဟာ ေအာင္ျမင္မႈ အထြပ္အထိပ္ကိုေရာက္ဖို႕ အာသာငမ္းငမ္းျဖစ္ေနၾကတယ္လို႕ ေဘးလူေတြက ျမင္ၾကတယ္။ တစ္ခ်ိန္ထဲမွာပဲ သူတို႕ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဟာ ေန႕စဥ္ စဥ္ဆက္မျပတ္တဲ့ ေနမႈဘဝကိုသာ အာ႐ံုစိုက္ၾကတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ အေနအထားျဖစ္ပါေစ၊ ဒါဟာ ဒုကၡတဒဂၤေလးမ်ားသာ ျဖစ္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ လူသားေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ မျပည့္စံုမႈတစ္ခုပါလားလို႕ မွတ္ယူတတ္ၾကတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအႏုပညာ ဆိုတာဘာလဲ။ “Art of Politics” ဆိုတာဟာ ကခုန္ျခင္းတစ္မ်ိဳးပဲ။ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ကခုန္ေလ့႐ွိတဲ့ အဲဒီ အႏုပညာ ဆိုတာ ကိစၥတိုင္းကို ကမၻာႀကီးပ်က္စီးလုၿပီဆိုတဲ့ သ႐ုပ္ေဆာင္မႈနံရံနဲ႕ မနက္ျဖန္ဆိုတာ လတ္ဆတ္တဲ့ ရက္စက္မႈတစ္ဒါဇင္ ေလာက္ကို သယ္လာတဲ့ အေတြးရနံ႕ႏွစ္ခုၾကားမွာ ကခုန္ျခင္းအႏုပညာမ်ိဳးပဲ။ ကဗ်ာေတ ြဆိုတာကလည္း ဒီလိုပဲ၊ တူညီတဲ့ မျပည့္စံုမႈ (incompleteness) ကို ေဖာ္ျပၾကတယ္။ ကဗ်ာဆိုတာ ခရီး႐ွည္တစ္ခုပါပဲလို႕ ေဆာင္းပါး႐ွင္က ဆိုျပန္တယ္။ ကဗ်ာနဲ႕ စကားေျပဆိုတာ ဦးတည္မႈျခင္း မတူပါဘူး။ ကဗ်ာဟာ စကားေျပနဲ႕ ကြဲျပားစြာပဲ ရည္႐ြယ္ခ်က္ေနရာနဲ႕ ေရာက္႐ွိတဲ့ေနရာကို စကားေျပလို သိပ္ဂ႐ုစိုက္ေလ့မ႐ွိဘူး။

ဒါက ကဗ်ာရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္း မဟုတ္ဘူး။ ကဗ်ာဟာ အဲဒီခရီး႐ွည္ကို အေရးပါမႈ ႏွစ္ခုနဲ႕ တည္ေဆာက္တယ္။ အဲဒါကေတာ့ အိုင္ဒီယာနဲ႕ ပံုရိပ္ (Idea and Image)ပါပဲ။ ကဗ်ာဆရာဟာ ဖတ္သူကို အဲဒီႏွစ္မ်ိဳးနဲ႕ ဖမ္းစားၿပီး ျဖစ္စဥ္ (Process)ဆီကို ပို႕တယ္။ ၿပီးေတာ့ ကဗ်ာဆရာဟာ ဖတ္သူကို တစ္ဝက္တစ္ပ်က္မွာ ရပ္ထားတာဟာ အဆံုးထိသြားၿပီး ဖတ္တာထက္ ပိုေကာင္းေၾကာင္းကို ျပတဲ့နည္းနဲ႕ ပြဲသိမ္းပစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ကဗ်ာရဲ႕ တစ္ဝက္တစ္ပ်က္တင္ အဆံုးသတ္ ျဖစ္သြားေစတယ္။ ကဗ်ာဆရာဟာ ကိုယ္ပိုင္စိတ္ကူးကမၻာ (own state of mind)ကို ဖတ္သူအား တည္ေဆာက္ေစတယ္။ ေပါ(လ)ဗယ္လာရီ (Paul Vale’ry)ကေတာ့ ကဗ်ာဆိုတာ စကားလံုးေတြနဲ႕ ကဗ်ာစိတ္ကူးဝိဥာဥ္ စိတ္ကူးတစ္ခုကို ထုတ္လုပ္တဲ့ စက္ကိရိယာတစ္မ်ိဳး (kind of machine for producing the poetic state of mind by means of words)လို႕ ဆိုခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္း ဒီလိုပါပဲ။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ စကားလံုးေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးစိတ္ကူးတစ္ခုကို ထုတ္လုပ္တဲ့ ကိရိယာစက္ပစၥည္း တစ္မ်ိဳးပဲ။ အဲဒီႏွစ္ခုစလံုးမွာ ဘံုအေနနဲ႕ ႐ွိေနတာကေတာ့ သူတို႕ရဲ႕ အစစ္အမွန္ကမၻာေျမေပၚက ပရိတ္သတ္ေတြကို သူတို႕ရဲ႕ စိတ္ကူးေတြကို ခ်ျပစည္း႐ံုး တာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္ခုစလံုးဟာ စိတ္ကူးဆန္တဲ့ လူစားမ်ိဳးေတြ။ သူတို႕ တည္ေဆာက္ျပတာေတြက အျပင္မွာ မ႐ွိတဲ့အရာ။ အမွန္တကယ္႐ွိတဲ့ အရာေတြမဟုတ္ဘူး။ ကဗ်ာဆိုတာဟာ စစ္ပြဲေတြကို ဆန္႕က်င္ႏိုင္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေအာင္ပြဲခံမႈပြဲေတြကို လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ကိုျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကဗ်ာရဲ႕ စကားလံုးအားဟာ ႏိုင္ငံေရးဘာသာစကားကို အဓြန္႕႐ွည္ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ စြမ္းအား႐ွိတာေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ သမၼတ ကေနဒီက အာဏာ ဆိုတာက လူသားေတြရဲ႕ အေရးႀကီးကိစၥေတြကို ခ်ံဳ႕ပစ္လိုက္တဲ့ အခါမွာ ကဗ်ာက သူ႕ရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈကို ပိုၿပီး ၾကြယ္ဝေစတယ္။ ပိုၿပီး ကြဲျပားေစတယ္။ အာဏာက ျခစားမႈေတြ ႐ွိလာေပမယ့္ ကဗ်ာကေတာ့ သန္႕စင္လွ်က္ပါပဲ လို႕ ဆိုခဲ့တယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ႐ု႐ွကဗ်ာဆရာ လာမြန္ေတာ့(ဗ) ကြယ္လြန္သြားတာ ၁၄၅ ႏွစ္ ႐ွိခဲ့ၿပီ။ ကဗ်ာဟာ စစ္ပြဲေတြကို မဖန္တီးႏိုင္ေပမယ့္ တစ္ခါတရံမွာ လူေတြဟာ လႈံ႕ေဆာ္မႈ စကားလံုးကို ေစာင့္ဆိုင္းေနတတ္တယ္။ အဲဒါရၿပီ ဆိုရင္ေတာ့ ေပါက္ကြဲၾကေတာ့တာပါ။ စစ္ေအးကာလရဲ႕ စနက္တံဟာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ေၾကာင့္ ေလာင္ကၽြမ္းခဲ့တယ္ဆိုရင္ ခင္ဗ်ားမအံ့ၾသပါနဲ႕။ စကားလံုးေတြမွာ ပါဝါဆိုတာ႐ွိၿပီး လူေတြဟာ တစ္ခါတရံ တစ္ခုခု အစပ်ိဳးဖို႕ စကားလံုးေတြကို ေစာင့္ေနတတ္ၾကတယ္ မဟုတ္လား။

ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း

Ref: Poetry and Politics by Roger Rosenblatt
100 Essays of Time
ေရာ္ဂ်ာ႐ိုဆင္ဘတ္ရဲ႕ ကဗ်ာနဲ႕ႏိုင္ငံေရးမွ